Wykład dr Jana Wiśniewskiego (koordynatora RODM-u Toruń) pt. „Zapomniane ludobójstwo. „operacja polska” NKWD w latach 1937-1938” w ramach II Ogólnopolskiego Zjazdu Rodzin Katyńskich i Rodziny Policyjnej 1939 roku

Dr Jan Wiśniewski wygłosił referat dotyczący antypolskiej operacji Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, który był jedną z zaplanowanych ludobójczych operacji NKWD przeprowadzonych w czasie „Wielkiego terroru” w latach 1937-1938. W tym okresie ofiarą represji reżimu stalinowskiego padło co najmniej 8 milionów obywateli ZSRR. Była to jednocześnie operacja NKWD, dotycząca zbiorowo (w formie oficjalnej) konkretnej narodowości, w tym wypadku polskiej, którą to poddano krwawym represjom. Akcja objęła wszystkich Polaków mieszkających na terytorium ZSRR, bez względu na przynależność klasowo-społeczną. Operacja polska NKWD rozpoczęta z Rozkazu Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00485 z dnia 11 sierpnia 1937, wydanego przez ówczesnego Ludowego Komisarza NKWD Nikołaja Jeżowa. Według dokumentów NKWD skazano 139 835 osób, z tego zamordowano bezpośrednio 111 091 Polaków – obywateli ZSRR, a 28 744 skazano na pobyt w łagrach – struktury podległej Gułag. Wyroki były wykonywane natychmiast. Masowo deportowano również Polaków zamieszkujących Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego leżący w Ukraińskiej SRR i Polski Rejon Narodowy im. Feliksa Dzierżyńskiego (Dzierżowszczyzna) w Białoruskiej SRR, m.in. do Kazachstanu, na Syberię, w rejony Charkowa i Dniepropietrowska. Łączna liczba deportowanych Polaków wyniosła ponad 100 tysięcy. Eksterminacja zdziesiątkowała także polskie duchowieństwo katolickie, które zostało przeznaczone do całkowitej likwidacji. Spośród 470 duchownych, świadczących posługę w sowieckiej Rosji po zakończeniu czystki etnicznej, pozostało zaledwie 10 kapłanów oraz dwa czynne kościoły katolickie – w Moskwie i Leningradzie. Jak obliczył historyk Uniwersytetu Harvarda, profesor Terry Martin, w czasie „Wielkiego terroru” Polak mieszkający w ZSRR miał 31 razy większą szansę być rozstrzelanym, niż wynosiła średnia dla innych grup narodowościowych w tym okresie. Polaków w tym okresie zabijano tylko dlatego, że byli Polakami.

Oprócz dr Wiśniewskiego, w ramach konferencji związanej z II Ogólnopolskim Zjazdem Rodzin Katyńskich i Rodziny Policyjnej 1939 roku, swoje referaty wygłosili dr Przemysław Wójtowicz, pracownik Instytutu Pamięci Narodowej, który przedstawi problem zbrodni sowieckiej na Polakach w latach 1939 – 1941, a także prof. dr hab. Andrzeja Kola (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) z prelekcją pt. „Charków – Kijów – Bykownia” i p. Mieczysław Góra, który przygotował wystąpienie pod tytułem – „W poszukiwaniach mogił ofiar sowieckiego totalitaryzmu na tajnym cmentarzu NKWD w Kijowie – Bykowni”.

Głos zabrali również liczni goście m.in. prezes Federacji Rodzin Katyńskich pani Izabela Saryusz – Skąpska, wojewoda kujawsko-pomorski Mikołaj Bogdanowicz, wicemarszałek województwa kujawsko-pomorski Dariusz Kurzawa i starosta mogileński Bartosz Nowacki.