SIEĆ REGIONALNYCH OŚRODKÓW DEBATY MIĘDZYNARODOWEJ





12.12.2024 Władysław Raczkiewicz. Pierwszy prezydent na uchodźstwie RODM Toruń

Władysław Raczkiewicz był prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939-1947. Przez prawie 8 lat sprawował najwyższy urząd w państwie, będąc z dala od Ojczyzny. Przed objęciem prezydentury był jednym z prominentnych polityków II Rzeczpospolitej – trzykrotnie zajmował stanowisko ministra spraw wewnętrznych, był wojewodą pomorskim i marszałkiem senatu.

Po ewakuacji we wrześniu 1939 roku został wysłany do Francji z misją zorganizowania pomocy od Polonii dla kraju. Na mocy przepisów konstytucji kwietniowej 30 września 1939 roku został wyznaczony na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Wyznaczył go na swojego następcę Ignacy Mościcki, po rezygnacji Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (zaważyło na tym stanowisko Francji). Jako prezydent musiał scalić polską emigrację podzieloną na reprezentowanych m.in. przez niego liberalnych piłsudczyków oraz demokratyczną opozycję wobec sanacji, której głównym przedstawicielem był premier Władysław Sikorski. Zawarł z nim umowę tzw. paryską, na mocy której przekazywał mu część swoich uprawnień. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku przeniósł się wraz z rządem do Wielkiej Brytanii. Był przeciwko układowi Sikorski-Majski, który został podpisany bez jego wiedzy. Raczkiewicz zagroził wtedy ustąpieniem z urzędu, co doprowadziło do kryzysu gabinetowego. W grudniu 1942 roku wystosował list do papieża Piusa XII, w którym prosił Watykan o upomnienie się o prześladowanych Polaków i Żydów.

Mimo postępującej choroby, aktywnie działał na niwie politycznej. Był głównym filarem polskich władz na uchodźstwie po śmierci gen. Władysława Sikorskiego w katastrofie gibraltarskiej. Wspierał aktywnie gen. Kazimierza Sosabowskiego w trakcie działań związanych z wybuchem powstania warszawskiego.

Prezydent Raczkiewicz przed śmiercią na swojego następcę wyznaczył Augusta Zaleskiego, co doprowadziło do kryzysu w środowisku polskiej emigracji. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami urząd miał objąć Tomasz Arciszewski z Polskiej Partii Socjalistycznej. Na znak protestu jego partia wystąpiła z rządu.

Władysław Raczkiewicz zmarł 6 czerwca 1947 roku. Pochowano go na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii. W dniu 12 listopada 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego do Polski zostały sprowadzone jego szczątki oraz dwóch innych prezydentów RP na uchodźstwie: Augusta Zaleskiego i Stanisława Ostrowskiego. Tego samego dnia w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe m.in. z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy, oraz pochówek w nowo powstałym Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie.

Udział w dyskusji poświęconej działalności prezydenta Raczkiewicza wzięli udział prof. dr hab. Jarosław Kłaczkow (Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i nasz koordynator RODM dr Jan Wiśniewski, prof. AKSiM.